Wilmès vs Churchill

Je kan ook gewoon de tekst hieronder lezen.

Je kan het filmpje ook downloaden vooraleer het te bekijken. Als je live kijkt kan het gebeuren dat het filmpje hapert. Als dat gebeurt, wacht dan geduldig tot het verder gaat...

Hieronder zie je hoe je het filmpje kan downloaden:

1. klik op details rechtsboven
2. en vervolgens op de download knop

Bespreking

Eerst een reactie op Christianne, Ivo, Lily en Anita

Heel kort op Wilmès vs Churchill ingaan.

De persconferentie kreeg veel kritiek. Niet over de inhoud maar de manier waarop die gepresenteerd werd. Opmerkingen waren:

• verwarrend
• slechte presentatie

Het volstaat de samenvatting in De Standaard te lezen om te weten dat die materie ingewikkeld is.

Wil ik hiermee zeggen dat de persconferentie goed was. Daarover gaat het hier niet. Wel over de manier waarop erop gereageerd wordt. De ene epert verwijt Wilmès dat ze zich niet heeft laten bijstaan door een expert in communicatie, en zo kan ik verder gaan en die expert verwijten dat hij zich niet heeft laten bijstaan door een expert in hoe je mening forumuleert zonder dat je frustratie de bovenhand haalt.

Geen haantjesgedrag en opboksen om de kampioen te worden van de meest vernietigende kritiek. Maar nee het is geen oorlog, en ja, de persconferentie kon beter.

1. De kans is groot dat het virus deze persconferentie niet heeft overleefd', 25 april 2020

2. Sylvie Van Ginneken, Overzicht: zo worden de maatregelen tegen corona versoepeld, fase per fase, 24 mei 2020

3. Peter De Lobel, Toespraak Wilmès: als rustige vastheid verzuipt in details, De Standaard, 25 april 2020

4. Ann De Boeck, Expert over twijfelachtige Veiligheidsraad: ‘Ik viel om van verbazing’, 25 april 2020
5. Eva Berghmans, Winnaar van de coronacrisis: verbale agressie en emotionaliteit, 25 april 2020

6. Freek Evers, Wat als Sophie Wilmès een speech gaf, geen powerpointpresentatie, De Morgen, 25 april 2020

Personnages

Eva Berghmans is reporter voor de weekendkrant van De Standaard.

Alain Gerlache is zelfstandig journalist voor onder meer de RTBF en opiniemaker voor De Morgen.

Ann De Boeck, journalist bij De Morgen.

Peter De Lobel is redacteur wetstraat bij De Standaard.

Carl Devos is een Belgisch hoogleraar en politicoloog.

Bart Eeckhout is hoofdredacteur bij De Morgen.

Sterre Lindhout is correspondent in Duitsland voor de Volkskrant, voorheen verslaggever binnen- en buitenland. Ze is historica.

Vincent Stuer is schrijver en theatermaker. Hij werkte als woordvoerder in het Europees Parlement.

Dialoog

In het opiniestuk Dat ons land standhoudt heeft het niet te danken aan zijn politici, zet Bart Eechout meteen de toon. Hij begint met te zeggen hoe het moet en geeft een voorbeeld dat er staat als een rots:

De uitleg van Frau Merkel is kalm, helder en wetenschappelijk: een leerkracht aan het bord.

Dan zet hij zijn mening kracht bij door die uit te breiden, in de trant van 'niet alleen ik denk dat, maar heel veel anderen ook:

Menige Belg deelde het filmpje van Merkel met een zucht van afgunst.

En hij pareert de eventuele tegenwerping dat België nu eenmaal een complexe staatstructuur heeft:

Toch wist Duitsland dat logge, in lagen over elkaar gesmeerde federale bestuursmodel in zijn voordeel te keren.

En dan volgt het harde oordeel:

Daaruit vallen voor België enkele pijnlijke lessen te trekken. Wij hebben geen Merkel en we hebben ook geen Duitse cultuur van verantwoordelijkheidszin.

Dezelfde dag plaatst Sterre Lindhout een vraagteken bij de gevoerde politiek van de grote Duitse roerganger:

De luchtbrug voor 80.000 aspergestekers en andere Oost-Europese seizoenskrachten in de landbouw, dat is misschien wel de meest omstreden coronamaatregel die de Duitse regering de afgelopen weken nam. Om met de Berlijnse krant tageszeitung (taz) – ja, zonder hoofdletter – te spreken: ‘Om een luxegroente te kunnen oogsten, worden duizenden seizoensarbeiders in gevaar gebracht. Het is mensonterend.’

Het is niet omdat Merkel gezag en vertouwen uitstraalt dat automatisch daaruit volgt dat alle maatregelen van de regering ook goed zijn. Sterre Lindhout vat het prachtig samen:

Duitsland zit op slot, maar de economie mag door het sleutelgat. Daarom besloot de regering Merkel begin april toch arbeidsmigranten toe te laten voor de komende twee oogstmaanden, bovenal voor de asperges, die in Duitsland worden vereerd als frêle witte godinnen. Als het aan de regering ligt is de groente ook dit jaar tegen lage prijzen beschikbaar in de stalletjes langs de weg, alsof er niets aan de hand is.

Hiermee wordt al duidelijk dat de menig van Bart Eeckhout eenzijdig is. Het gaat hem dus niet over de superioriteit van de Duitse politiek en van Merkel boven Wilmès. Het doel van Bart Eechout's boodschap is iets anders.

We vragen hem wat hij daar eerder al heeft over gezegd. Een eerder opniestuk Er is momenteel geen politiek gezag in België. We kunnen het niet anders zeggen maakt misschien duidelijk waarover het hem precies gaat. Stylistisch is We kunnen niet anders zeggen heel meeslepend en overtuigend. Hij zou zo graag iets anders zeggen. Misschien moet iemand anders dat dan maar voor hem doen. Het opiniestuk is zeer rationeel opgebouwd zoals ik het op de middelbare school geleerd heb. Eerst geef je aan wat je niet bedoelt:

In de VS dient viroloog Anthony Fauci altijd de tong twee keer in de mond rond te draaien voor hij omfloerst het snoeverige geraaskal van president Donald Trump kan weerspreken. Gaat hij niet omzichtig te werk, dan riskeert hij de toorn van de president en zijn supporters en, zo blijkt, zelfs doodsbedreigingen. Het is het resultaat van een politiek waarin feiten verzonnen mogen zijn en wetenschap verdacht wordt gemaakt.

Nee, we willen geen autoritair gezag à la Trump, De Wever of Boris Johnson, maar toch:

Niettemin verwacht een bevolking op een moment van crisis aanwezig gezag en verantwoordelijkheidszin van zijn leiders. Dat gezag is er momenteel niet in België, we kunnen het niet anders zeggen.

Misschien kunnen we het te weten komen als we nog meer opiniemakers aan het woord laten. Dezelfde dag schrijf Ann De Boek in een analysestuk Kritiek op afwezige premier Wilmès klinkt steeds luider:

Na een paasweekend vol coronaovertredingen en een superkern die alweer lang aansleepte, groeit de kritiek op de weinig zichtbare premier Sophie Wilmès (MR). ‘Het volk heeft een sterke leider nodig om naar op te kijken.’

Ze maakt duidelijk wat hiermee bedoeld wordt:

Een partijvoorzitter wordt nog altijd kregelig bij de gedachte aan de superkern van afgelopen zaterdag. “Ik vind het jammer om te zeggen, maar voor een premier toont Sophie Wilmès (MR) te weinig leiderschap. Ze trekt geen conclusies, waardoor discussies eindeloos blijven aanslepen. Vorige week waren we vier uur bezig, zonder noemenswaardig resultaat. Deze week tweeënhalf uur. Dat is al iets beter, maar het ontbreekt aan een regisseur.”

Wat kunnen hieruit leren? Dat leiderschap niet toelaat dat commissies eindeloos lang discussiëren. Dat lijkt overtuigend. Maar ik wil hier enkele kanttekeningen bij maken.

Ten eerste lijkt me 4 uur niet echt lang als je in een ingewikkelde materie een besluit moet nemen.

Ten tweede kan het interessant zijn deze mening vanuit een ander perspectief te zien. Misschien heeft de persoon die deze opmerking maakt geen zin in een discussie en wil hij/zij zijn mening zonder discussie aan de anderen opleggen. Het verwijt dat Wilmès geen leidersrol opneemt kan je dan lezen als een verlangen naar het zich toemeten van een leidersrol.

Dat houdt dan in dat de regeringsstijl van Wilmès vernieuwend is en breekt met de 'mannenstijl' van de vorige eeuw. Die 'mannenstijl' - ervaren gids, uitstraling van gezag, leider - waar zelfs Bart Eekhout heimwee naar heeft:

“De tocht is moeilijk, de gids ervaren”, luidt een oude CVP-verkiezingsslogan waarmee Jean-Luc Dehaene in 1995 de verkiezingen won. Je moet heus geen hang naar autoritair gezag hebben, om te durven vaststellen dat we nu wel een ervaren gids zouden kunnen gebruiken.

Al eerder had Alain Gerlache in een opiniestuk gewezen op de vernieuwende aanpak van Wilmès in De Morgen verkondigd:

Net omdat ze zich afzijdig lijkt te houden van de intriges en alleen op de bezorgdheid van de bevolking focust, heeft Sophie Wilmès in de ogen van veel burgers haar strepen als premier verdiend.

De analyse van Ann De Boeck geeft dat zelf aan alhoewel zij een voor Wilmès een vernietigende conclusie trekt:

Puur inhoudelijk doet de regering zo wat moet. Ministers zoals Alexander De Croo (Open Vld), Pieter De Crem (CD&V) of Maggie De Block (Open Vld) proberen hun bevoegdheid te benutten om ons land door de crisis te loodsen, weliswaar niet zonder kritiek. Zo is het intussen wel duidelijk dat ons land eerder een voorraad mondmaskers had moeten aanleggen. Maar wat vooral gemist wordt is een leider, een baken van gezag in een periode van onzekerheid.

Daar krijgen we weer die mannentaal: een baken van gezag. Dat de regering haar werk doet is eigenlijk onderschikt aan de manier waarop ze communiceert en die manier wordt onderworpen aan een evaluatieschaal van uit de vorige eeuw(en) die mannelijke waarden oplijst. Het is voor niets dat Ann De Boeck Wilmès vergelijkt met Emmanuel Macron en Mark Rutte:

Dat gebrek valt pas goed op wanneer je de aanpak van Wilmès vergelijkt met die van haar Europese collega’s, zoals de Franse president Emmanuel Macron en de Nederlandse premier Mark Rutte. Zij grijpen deze crisis aan om hun imago als leider nog wat extra kracht bij te zetten. Wilmès laat de communicatie volledig over aan experts. Zij zijn uiteraard waardevol, maar ze werden niet politiek verkozen .

Wat is er mis mee om de communicatie aan de experts over te laten? Ze behoren tot de Nationale Veiligheidsraad en waarom zouden zij als groepsleden niet aan het woord mogen komen en in de schaduw van de leider moeten blijven staan. Of stralen ze geen vertrouwen uit.

De Vlaamse dovengemeeenschap heeft zich alvast aangepast zich aan aan de Belgische manier van communiceren over de coronacrisis, en zo ook de Vlaamse dovengemeenschap. Virologen Steven Van Gucht en Marc Van Ranst hebben inmiddels hun eigen naamgebaar gekregen in Vlaamse Gebarentaal.

Peter De Lobel had eerder in De Standaard aan het begin van de crisis in een analysestuk gezegd dat ze geen Macron is maar daar aan toegevoegd:

Neemt niet weg dat het verschil in staatsmanschap en ervaring onmiskenbaar is als je de corona-toespraken van de Nederlandse minister-president Mark Rutte of de Franse president Emmanuel Macron beluistert. Wilmès draait dan ook nog geen jaren mee aan de top van het politieke firmament. Zes jaar geleden was de Belgische premier zelfs nog geen parlementslid, maar eerste schepen in Sint-Genesius-Rode. Dus neen, Sophie Wilmès is nog geen Macron. Et alors? zou ze zelf zeggen.

Het opleven en verlangen naar een patriarchaal discours wordt ook duidelijk in het gebruik van oorlogstaal en in verwijzen naar grote leiders uit W.O. II. Natuurlijk niet naar de slechte maar die van het winnende kamp. Ann De Boeck citeert in haar analyse Carl Devos:

Dat in het paasweekend zo veel overtredingen op de coronaregels werden vastgesteld, heeft volgens politicoloog Carl Devos (UGent) te maken met dat gebrek aan politiek leiderschap. “Het volk heeft een sterke leider nodig om naar op te kijken. Een Churchill-achtige figuur die gezag en vertrouwen uitstraalt en toekomstperspectief schept. Door dat gebrek aan perspectief ontstaat nu een zekere coronamoeheid. Mensen vragen zich af hoelang dit nog gaat duren.”

Je waant je voor een moment aan het einde van 19de, begin 20ste eeuw. Het volk dat een leider nodig heeft om te doen wat het moet doen?

Dan valt de opmerking van Jan Jambon wel erg op:

‘Als we appel doen op burgerzin, moeten we toch niet met boetes staan zwaaien?’

Mensen kunnen zelf wel oordelen wat ze moeten doen, zo lijk Jan Jambon te denken:

Er zullen volgens hem dan ook niet massaal GAS-boetes worden gegeven. “Dit gaat over burgerzin en verantwoordelijkheidsbesef”

Aan die burgerzin twijfelt Carl Devos. De redenering gaat ongeveer als volgt. Nogal wat mensen lappen de coronaregels aan hun laars. Deze egoisten kunnen niet met repressie en politiestaat tegen gehouden worden. Alleen burgerzin kan dat, zegt Devos, maar die is in België weinig getraind. Wat moeten we dan nog doen? Welnu we moeten die overtreders perspectief bieden. En dan volgt een bizarre redenering:

Cruciaal is een perspectief, hoe moeilijk dat ook te bieden is. Mensen willen ongeveer weten hoelang wat nog duurt: een geleidelijke en voorwaardelijke versoepeling vooropstellen. Wie de eindmeet ziet, haalt verborgen krachten boven. Ook de redelijkheid is van groot belang: waarom mag iets (niet)? Die redelijkheid is er niet altijd. Zegt de N-VA-voorzitter luidop in advertenties, al steunt zijn partij op zaterdag de federale regering. Voorts is het geloof in de legitimiteit van leiders noodzakelijk. De aanvaarding van maatregelen omwille van wie ze beslist. Macht wordt gezag. Maar de politiek liet de voorbije jaren een rampzalige indruk na, het politiek wantrouwen is groot. En ze moet veel uit handen geven. Er zit te veel volk aan de knoppen, een inflatie aan taskforces en crisisgroepen. Virologen en andere experts schetsen onophoudelijk regels en doemscenario’s over verloren zomers of jaren. Al herhalen ze tegelijk dat er weinig evidentie is voor hun geleerde vermoedens in deze ongeziene crisis. Boven al dat getoeter is een baas nodig. Maar te lande is er geen Churchill of Macron. We missen een charismatische chef.

Je wordt er stil van. Ik had zo'n redering van een of andere politicus verwacht, maar van Carl Devos? Het volk kan zelf geen burgerzin ontwikkelen op basis van de informatie van virologen en crisiscomités.

We ronden af met de opinie van Vincent Stuer:

Al die ‘echte’ mannen waren ooit geschikt voor eenvoudige problemen (bizon, knuppel, dood of eten) maar tegenover ingewikkelde en onkenbare vraagstukken staan ze machteloos. Die vragen om leiderschap dat luistert voor het spreekt, dat mensen overtuigt in plaats van te overdonderen.

Premier Wilmès, duidelijk nog op zoek naar een vorm van leiderschap die bij haar en bij het moment past, zou de norm kunnen verleggen. De coronacrisis is een toonvoorbeeld van een probleem dat niet door standaard-leiderschap aangepakt kan worden. België vraagt sowieso om een fijnzinnige politieke motoriek, die alfa-aapjes niet hebben. Gezag kan net zo goed een vrouw zijn, samen met een man in een veelkleurige trui.

Bronnen

1. Vincent Stuer, De vraag is niet zozeer hoe je competente vrouwen aan de top krijgt, maar hoe je incompetente mannen er weg krijgt, De Morgen, 18 april 2020

2. Bart Eeckhout, ‘Dat ons land standhoudt heeft het niet te danken aan zijn politici’, De Morgen 18 april 2020
3. Sterre Lindhout, Aspergeoogst gaat in Duitsland voor coronaregels, De Morgen, 18 april 2020

4. Steven Van Gucht en Marc Van Ranst krijgen naamgebaar in Vlaamse Gebarentaal, De Standaard, 17 april 2020

5. Carl Devos, Te lande is er geen Churchill of Macron. We missen een charismatische chef, De Morgen, 14 april 2020

6. Bart Eeckhout, Er is momenteel geen politiek gezag in België. We kunnen het niet anders zeggen, De Morgen, 13 april 2020
7. Ann De Boeck, Kritiek op afwezige premier Wilmès klinkt steeds luider, De Morgen 13 april 2020

8. Peter De Lobel, Portret Sophie Wilmès (MR), premier in de frontlinie - ‘Ik ga niet van persoonlijkheid veranderen door een virus’, De Standaard 21 maart 2020

9. Alain Gerlache, De ‘aangeduide overlever’ Sophie Wilmès is verdiend premier geworden, 20 maart 2020

10. Dieter Bauwens, Jambon: ‘Als we appel doen op burgerzin, moeten we toch niet met boetes staan zwaaien?’, De Morgen, 18 maart 2020